14 listopada 2019 po raz pierwszy w Polsce obchodzimy Europejski Dzień Czystego Powietrza. Powietrze jest wspólne i nie zna granic. Niestety jest coraz gorszej jakości. To skutek rozwoju przemysłu, ale też naszych nawyków.
Każdego roku ok. 48 tys. Polaków umiera przedwcześnie z powodu smogu. W skali całego świata, według WHO, przez zanieczyszczone powietrze traci życie ok. 7 mln ludzi. Smog przedostaje się do płuc, a stamtąd drobne cząstki szkodliwych substancji, wraz z krwią, docierają do wszystkich komórek i uszkadzają je. Wyniki ankiet przeprowadzonych w 2018 roku wykazały, że smog jest w czołówce polskich obaw zdrowotnych, najbardziej boi się go 15% respondentów. W grupie 50 najbardziej zanieczyszczonych smogiem miast Unii Europejskiej, aż 33 znajdują się na terenie Polski, m.in. w wymienionych wcześniej rejonach. Na niechlubnym pierwszym miejscu jest Żywiec (średnio 400% przekroczone normy PM2,5), uchodzący za miejscowość uzdrowiskową. Wdychanie zanieczyszczonego powietrza w Warszawie jest porównywalne z „wypalaniem” biernie trzech papierosów dziennie, w Krakowie i Zakopanem prawie pół paczki, a w Opocznie i Nowym Targu prawie całej. Eksperci podkreślają jednak, że nie jesteśmy bezradni w walce ze smogiem.
Nie ignoruj problemu
Odpowiedź organizmu na kontakt z zanieczyszczeniami unoszącymi się w powietrzu, zależy od ich składu chemicznego, stężenia, średnicy. Udowodniono, że najdrobniejsze cząstki pyłu – o średnicy 2,5 mikrometra i mniejsze (czyli PM2,5) – mają zdolność przenikania do pęcherzyków płucnych, a tą drogą – do układu krwionośnego, czyli do wszystkich narządów i tkanek. Nawet u całkiem zdrowych osób smog powoduje wiele dolegliwości. Niedrożność nosa, zapalenie zatok, suchy kaszel, chrypka, ból głowy czy zapalenie spojówek to dopiero początek kłopotów. Tak naprawdę nikt nie może czuć się bezpieczny.
Nadmiar zanieczyszczeń jest szczególnie niebezpieczny dla dzieci, kobiet w ciąży, seniorów oraz osób z przewlekłymi chorobami układu oddechowego (astma, POChP) i układu krążenia (nadciśnienie, niewydolność serca)
Dowiedziono, że pyły poniżej 1 mikrometra mogą przenikać przez barierę łożyskową do płodu. Badania prowadzone w Polsce (2000-2004 r.) Prof. Jędrychowski z udziałem niepalących ciężarnych w wieku 18-35 lat wykazały jednoznacznie: kobiety oddychające powietrzem zanieczyszczonym PM2,5 w ilości powyżej 35 mikrogramów na m3 powietrza rodziły dzieci z wyraźnie niższą masą urodzeniową, mniejszym obwodem głowy i mniejszą długością ciała. W innych badaniach ustalono z kolei, że smog sprzyja też przedwczesnym porodom. Urodzone maluchy monitorowano dalej, w wieku 5 lat miały istotnie niższą objętość wydechową płuc i były bardziej podatne na infekcje dróg oddechowych.
Długotrwałe narażenie na wdychanie smogu prowadzi do zaostrzenia objawów m.in. Astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), alergii, astmy; może stymulować rozwój nowotworów (nie tylko płuc, także raka pęcherza, macicy), przyspiesza starzenie się układu nerwowego, sprzyja depresji. Cząsteczki pyłów w krwiobiegu wywołują stan zapalny w naczyniach, co zwiększa ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych. Powinniśmy pamiętać że im starszy organizm, tym słabiej funkcjonują mechanizmy naprawcze płuc, obniża się też odporność. Układ oddechowy jest przygotowany do wychwytywania i wydalania szkodliwych cząsteczek pochłanianych z powietrzem, jednak długotrwała ekspozycja na czynniki drażniące osłabia ten mechanizm.
Monitoruj stężenie, zabezpieczaj się, działaj profilaktycznie.
Sprawdzaj informacje o stanie powietrza np. na map.airly.eu/pl, na stronie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (powietrze.gios.gov.pl) można zobaczyć interaktywną mapę, na której pokazana jest jakość powietrza w Polsce.
W czasie alarmu smogowego ograniczaj do minimum przebywanie na dworze, spacery z dziećmi czy uprawianie sportu, nie otwieraj okien w domu. W przypadku przekroczenia dopuszczalnego poziomy zanieczyszczeń możesz założyć maskę antysmogową. Dla osób chorych przewlekle maskę powinien dobrać lekarz.