Wypowiedź dr n. med. Piotra Dąbrowieckiego, specjalisty chorób wewnętrznych i alergologii w Wojskowym Instytucie Medycznym
Astma jest heterogenną chorobą, zwykle charakteryzującą się przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych i występowaniem takich objawów, jak świszczący oddech, duszność, uczucie ściskania w klatce piersiowej i kaszel. Cechuje ją zmienna częstość i nasilenie, związane z rożnym stopniem utrudnienia wydechowego przepływu powietrza przez drogi oddechowe.
Objawy choroby są spowodowane stanem zapalnym oskrzeli, który powstał po kontakcie z uczulającymi alergenami, jako wynik przewlekających się infekcji bakteryjnych, czy wirusowych lub po kontakcie z zanieczyszczonym powietrzem. Pod wpływem tych czynników w drogach oddechowych osób z astmą gromadzą się komórki układu immunologicznego, które powodują obrzęk błony śluzowej oskrzeli, nadmierne wydzielanie śluzu oraz wywołują skurcz oskrzeli jako wynik nasilonego procesu zapalnego. W zapaleniu uczestniczą mastocyty, eozynofile, limfocyty T, a także neutrofile i komórki nabłonka oddechowego.
W astmie eozynofilowej podstawą stanu zapalnego obecnego w płucach chorych są eozynofile. Eozynofile czyli granulocyty kwasochłonne, to rodzaj krwinek białych odpowiedzialnych w organizmie za walkę z pasożytami oraz biorących udział w reakcjach alergicznych. Chorzy z astmą eozynofilową mają kilkukrotnie większe stężenie tych komórek we krwi oraz w tkance płucnej.
Analizując objawy astmy (kaszel, świsty, duszność) trudno rozróżnić czy to astma eozynofilową czy też inny fenotyp tej choroby. Warto wtedy wykonać badanie morfologii krwi z tzw.”rozmazem” (wzorem odsetkowym krwinek białych), aby przekonać się czy nie mamy nadmiernie dużo eozynofilów we krwi . Prawidłowa liczba eozynofilów w badaniu morfologii krwi obwodowej wynosi 35-350 w 1 mm³ (średnio 125), procentowo eozynofile stanowią od 1-5% liczby leukocytów (białych komórek krwi).
Objawy astmy eozynofilowej pojawiają się raczej w późniejszym wieku (w odróżnieniu od astmy alergicznej, która często występuje w dzieciństwie). Charakterystyczne dla tej postaci choroby są częste zaostrzenia i towarzyszące im ograniczenie funkcji płuc (mierzony w badaniu spirometrycznym parametr FEV1 poniżej 80% lub dobowa zmienność wskaźnika PEF wynosi powyżej 20%).
Podstawę leczenia astmy stanowią sterydy wziewne (wGKS) – skuteczne i bezpieczne leki przeciw zapalne. Niestety, nie zawsze udaje się pod wpływem sterydów wziewnych zapewnić pełną kontrolę astmy. U osób u których utrzymują się objawy, , do sterydów wziewnych dodaje się leki rozszerzające oskrzela wpływające na beta receptory obecne w oskrzelach (LABA). Najlepiej stosować te leki z jednego inhalatora (skuteczność takiej terapii jest najwyższa). W przypadku astmy eozynofilowej często jest konieczne stosowanie wysokich dawek sterydów wziewnych.
Aktualne międzynarodowe standardy leczenia astmy (GINA 2020) podkreślają, że w przypadku pacjentów cierpiących na ciężką astmę oskrzelową, u których występują zaostrzenia lub brak kontroli objawów, zaleca się stosowanie leków biologicznych.[1] Leczenie to należy zastosować w przypadku ciężkiej postaci choroby, kiedy wysokie dawki wziewnych sterydów wraz z innymi lekami przeciwastmatycznymi, nie powodują uzyskania kontroli choroby. . W Polsce leczenie biologiczne ciężkiej astmy eozynofilowej możliwe jest w ramach Programu Lekowego.
W ciężkiej postaci choroby do stosowanego leczenia wGKS/LABA dodaje się również leki z grupy LAMA (leki rozszerzające oskrzela działające na receptory cholinergiczne w płucach)
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi leczenia astmy (GINA), dostępne leczenie, w tym leki biologiczne, powinny być dostosowane do przebiegu choroby tak, aby uchronić chorych (w tym z astmą eozynofilową) przed stosowaniem sterydów doustnych, bowiem leczenie to wiąże się z ryzykiem istotnych działań niepożądanych.
[1] GINA, 2020. Global Strategy for Asthma Management and Prevention URL: https://ginasthma.org/.