Dr n. med. Piotr Dąbrowiecki - specjalista chorób wewnętrznych i alergologii w Wojskowym Instytucie Medycznym w Warszawie
Na czym polega leczenie biologiczne astmy ciężkiej? Czy jest bezpieczne dla pacjenta?
Leczenie biologiczne astmy polega na podawaniu chorym leków w postaci zastrzyków z przeciwciałami monoklonalnymi wpływającymi na przyczyny powstania ciężkiej postaci choroby. Aktualnie w Polsce prowadzone są dwa programy terapii biologicznej w leczeniu ciężkiej astmy - alergicznej (przebiegającej z istotnym wzrostem swoistych IgE) omalizumabem oraz ciężkiej astmy - eozynofilowej (czyli z istotnym wzrostem ponad normę eozynofili) benralizumabem i mepolizumabem. Wszystkie terapie są refundowane, w pełni bezpłatne dla pacjenta.
Leczenie biologiczne stosujemy u chorych w celu osiągnięcia pełnej kontroli astmy (braku objawów choroby), gdy u pacjenta konieczne jest stosowanie dużych dawek, wielu leków przeciwastmatycznych (sterydów wziewnych, leków rozszerzających oskrzela, itp.).
Pod wpływem leczenia biologicznego dochodzi do istotnego zmniejszenia ilości komórek zapalnych w płucach np. eozynofili (w przypadku eozynofilowej astmy), które wywoływały stan zapalny w oskrzelach. Im mniej komórek zapalnych – tym mniej zapalenia, a więc mniej objawów duszności i kaszlu. Leczenie biologiczne jest terapią bezpieczną, wysokoskuteczną, pacjent w bardzo szybkim czasie odczuwa poprawę stanu zdrowia. Działania niepożądane występują bardzo rzadko.
Do kogo skierowane jest leczenie biologiczne? Jakie pacjent musi spełniać kryteria kwalifikacyjne?
Leczenie biologiczne jest przeznaczone dla pacjentów z astmą ciężką niekontrolowaną. Do programu leczenia ciężkiej astmy eozynofilowej mogą być włączani pacjenci powyżej 18. roku życia z ciężką, oporną na leczenie astmą. Kryterium kwalifikacji do programu leczenia ciężkiej astmy eozynofilowej jest stwierdzenie w morfologii krwi liczby eozynofili ≥350 komórek/µl na wizycie kwalifikacyjnej albo w ciągu 12 miesięcy poprzedzających kwalifikację chorego do udziału w programie. Do leczenia kwalifikowani są pacjenci z ciężką astmą, co oznacza konieczność stosowania dużych dawek wziewnych glikokortykosteroidów oraz co najmniej drugiego leku przeciwastmatycznego stosowanego przewlekle. Dodatkowo u chorego powinny wystąpić co najmniej dwa lub więcej zaostrzenia astmy wymagające stosowania doustnych lub dożylnych glikokortykosteroidów, lub zwiększenia ich dawki, jeśli są stosowane przewlekle.
W przypadku leczenia omalizumabem włączamy pacjentów powyżej 12. roku życia z ciężką, niekontrolowaną alergiczną astmą oskrzelową z alergią na alergeny całoroczne potwierdzoną punktowymi testami skórnymi lub testami swoistego IgE.
Jak wygląda kwalifikacja do leczenia biologicznego? Jakiej specjalizacji lekarz kieruje? Jakie należy wykonać potrzebne badania? Czy długo czeka się obecnie na wdrożenie leczenia biologicznego?
W przypadku stwierdzenia ciężkiej postaci astmy lekarz POZ wysyła chorego do specjalisty alergologa lub pulmonologa prosząc o zakwalifikowanie do biologicznego leczenia astmy alergicznej lub eozynofilowej. Specjalista po zbadaniu pacjenta (wykonując dodatkowe badania – testy alergiczne, poziom eozynofili we krwi, spirometrię, dodatkowe badania RTG/HRCT płuc,…) dokonuje kwalifikacji w oparciu o niezbędne (określone przez program NFZ) kryteria i kontaktuje się z jednym z 50 ośrodków leczenia astmy ciężkiej w Polsce (jest kilka w każdym województwie). Po prawidłowym zakwalifikowaniu chorego, pacjent otrzymuje termin wizyty w ośrodku specjalistycznym (OLAC) od 1-3 miesięcy i jeśli specjalista w OLAC potwierdzi sugestie lekarza kierującego, chory może otrzymać lek biologiczny.
Jak wygląda procedura leczenia biologicznego? Czy musi być ono przeprowadzane w warunkach szpitalnych? Jeżeli tak, jak długo? Jak często musi stawiać się pacjent na podanie kolejnych dawek leku?
Leczenie biologiczne odbywa się poprzez iniekcje podskórne. Chory może otrzymywać leczenie w warunkach ambulatoryjnych, a po odpowiednim przeszkoleniu - może stosować je sam w domu. Terapia obecnie trwa 2 lata, a potem jest okres zaprzestania leczenia. W przypadku nawrotu objawów astmy ciężkiej terapia może być wznowiona.
Dany lek jest podawany we wstrzyknięciu podskórnym w zależności od dawki w różnych odstępach czasowych, np. 2 lub 4 tygodnie, a nawet 8 tygodni.
Jakie korzyści dla pacjenta i w jakim czasie przynosi terapia biologiczna? Czy są przeciwskazania? Czy mogą wystąpić skutki uboczne – jakie?
Dla chorych na astmę ciężka leczenie biologiczne jest niejednokrotnie jedyną szansą na poprawę i polepszenie jakości życia. Dla tych chorych często nie ma innej alternatywy leczenia. Podanie terapii biologicznej powoduje zmniejszenie objawów astmy, uczucie duszności i kaszel występują rzadziej lub całkowicie zanikają. Zmniejsza się ilość zaostrzeń choroby i poprawia jakość życia. W przypadku chorych leczonych sterydami doustnymi zmniejsza się istotnie ilość leku, którą musi używać chory aby kontrolować chorobę. Często pacjenci przestają stosować sterydy doustne, co znacznie poprawia ich stan zdrowia i zmniejsza ilość powikłań. Poprawiają się parametry czynnościowe płuc (spirometria), wyniki badania PEF ulegają normalizacji.
Na każdej wizycie pacjent wypełnia kwestionariusz kontroli astmy i jakości życia. W zależności od możliwości ośrodka pacjent wykonuje spirometrię lub badanie PEF-u. Ocenę odpowiedzi na leczenie przeprowadza lekarz po 24 tygodniach, następnie 52 tygodniach i 104 tygodniach leczenia.
Brak poprawy kontroli astmy (tzn. zmniejszenia nasilenia objawów) i jakości życia (mierzonych odpowiednimi kwestionariuszami) stanowią kryterium zaprzestania terapii w ramach programu lekowego.
Kryteria wykluczenia z programu to palenie tytoniu, niestosowanie się do zaleceń lekarskich lub niepoprawne przyjmowanie leków przez pacjenta, a także ciąża.
Pobierz listę: Ośrodki Leczenia Astmy Ciężkiej