Światowy Dzień POChP - 16 listopada 2022 -  jest organizowany przez Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD) we współpracy z pracownikami służby zdrowia i grupami pacjentów z POChP na całym świecie. Organizacja stawia sobie za cel podnoszenie świadomości, dzielenie się wiedzą i omawianie sposobów zmniejszenia obciążenia związanego z POChP na całym świecie. 

Tegoroczne hasło obchodów - YOUR LUNGS FOR LIVE - podkreśla znaczenie zdrowia płuc przez całe życie. Rodzimy się tylko z jednym zestawem płuc i po osiągnięciu dorosłości utrzymanie zdrowych płuc jest integralną częścią dobrego samopoczucia i ogólnej jakości życia. 

Na przewlekła obturacyjną chorobę płuc (POChP) w Polsce choruje ponad 2 miliony osób. Większość pacjentów nie wie, że przyczyną kaszlu i duszności może być właśnie ta przewlekła choroba. Nierozpoznana lub późno rozpoznana skraca życie chorych o 10-15 lat. POChP to choroba wielonarządowa – proces zapalny toczy się w płucach, ale jego skutki odczuwa cały organizm.

Częstość występowania POChP u osób po 40. roku życia oszacowano na 11,7% (CI: 8,4– 15%). Na świecie choruje na POChP ponad 380 milionów osób. Jest to jedna z częstszych przyczyn przedwczesnych zgonów, ale ich liczba jest trudna do oszacowania, m.in. z powodu braku precyzji w dokumentacji medycznej oraz faktu, że część przypadków POChP pozostaje nierozpoznana.

Choroba ta wywiera również ogromny wpływ ekonomiczny – w Unii Europejskiej koszty leczenia POChP stanowią ponad 50% wydatków na leczenie chorych z chorobami płuc. W nadchodzących
latach częstość POChP i powodowane przez nią obciążenia będą się zwiększać.

Czynniki ryzyka POChP to:

1. narażenie na szkodliwe czynniki zawarte we wdychanym powietrzu:

a. palenie tytoniu (głównie papierosów, ale też fajki, cygar i fajki wodnej), palenie marihuany
b. narażenie zawodowe na substancje szkodliwe
c. spalanie biomasy do ogrzewania i gotowania, głównie w krajach rozwijających się
d. zanieczyszczenie powietrza (prawdopodobnie – jego wpływ jest słabo zbadany i stosunkowo niewielki w porównaniu z paleniem tytoniu)

2. status społeczno-ekonomiczny – ubóstwo wiąże się z większym ryzykiem POChP, ale nie wiadomo, co za ten związek odpowiada (większe narażenia na wziewne czynniki szkodliwe)
3. astma i nadreaktywność oskrzeli – są niezależnymi czynnikami ryzyka POChP; warto pamiętać, że nadreaktywność oskrzeli występuje u osób bez astmy i stanowi niezależny czynnik ryzyka zarówno POChP, jak i tempa pogarszania się czynności płuc u chorych na POChP
4. przewlekłe zapalenie oskrzeli – zwiększa ryzyko rozwoju POChP, a u chorych na POChP zwiększa ryzyko zaostrzeń

Objawy POChP
U chorych na POChP objawy podmiotowe mogą nie występować, lecz zdarza się też, że poprzedzają one rozwój obturacji oskrzeli nawet o wiele lat.
Do objawów POChP należą:
1. duszność (główny objaw POChP), która typowo nasila się podczas wysiłku fizycznego, ma charakter przewlekły i narasta z upływem czasu
2. przewlekły kaszel, typowo z wykrztuszaniem niewielkiej objętości plwociny (kaszel z odkrztuszaniem występuje u ok. 30% chorych na POChP), ale może też być suchy, a niekiedy występuje tylko okresowo; odkrztuszanie dużej objętości plwociny budzi podejrzenie rozstrzeni oskrzeli, które mogą współistnieć z POChP
3. świsty podczas oddychania
4. uczucie ściskania w klatce piersiowej
5. znużenie, wymienione po raz pierwszy w tej aktualizacji raportu (subiektywne uczucie zmęczenia lub wyczerpania, opisywane przez pacjentów jako wrażenie ogólnego zmęczenia lub braku energii do działania) – upośledza zdolność chorego do wykonywania codziennych aktywności i pogarsza jakość życia
6. nawracające zakażenia dolnych dróg oddechowych
7. inne objawy u chorych na ciężką POChP – utrata łaknienia i masy ciała, objawy niewydolności serca (np. obrzęki kończyn dolnych).

Rozpoznanie
Kryterium rozpoznania POChP według GOLD nie uległo zmianie – jest to iloraz natężonej objętości wydechowej pierwszo sekundowej i natężonej pojemności życiowej (FEV1/ FVC) <0,7 (w spirometrii po inhalacji leku rozkurczającego oskrzela). Ponieważ używanie stałej wartości odcięcia prowadzi do nieprawidłowego rozpoznania u znacznego odsetka pacjentów, zwłaszcza w podeszłym wieku, w Polsce – zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc – zaleca się rozpoznawanie POChP, gdy FEV 1 /FVC jest mniejszy od dolnej granicy normy.

Opracowano na podstawie artykułu Mejza F., Śliwiński P.: Postępowanie w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc. Omówienie raportu Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD) 2022. Med. Prakt., 2022; 3: 28–38